بازتاب نقش تمثیلی موجودات فراطبیعی در اسطوره و شاه نامه

اسطوره، تعریف دقیق، جامع و مانعی ندارد. صاحب نظران تعریف­های متفاوتی از آن ارایه کرده­اند، اما چون در گذشته کتابت و نوشتار وجود نداشته، به طریق نقل، سینه به سینه از پدران به فرزندان منتقل شده است. اسطوره جلوه­ای نمادین و تمثیلی از ارزش­ها و باورهای یک فرهنگ است و ریشه در اندیشه­ی ماورایی دارد که اعمال و ارزش­های پهلوانی یک قوم را برای تبیین جهان بازگو می­کند. از دیرباز تاکنون اسطوره­ها در ذهن و زبان مردم یک سرزمین جای­گاهی ویژه داشته و مردم بر این باور بوده­اند که داشتن اساطیر، سند بزرگی و برتری آنان بر همسایگان و رقیبان بوده است. در حکایت­های شاه­نامه و اساطیر، ظهور نقش تمثیلی و نمادین بسیاری از موجودات صاحب شعور و اراده محرز است. این موجودات از نظر خلقت با انسان یکسان هستند. اما آن­چه آن­ها را متمایز می­کند نمودشان است. در اساطیر پیش به ویژه شاه نامه: رخش، سمیرغ، اژدها و ... نمود شخصیتی دارند؛ یعنی پهلوانان با آنان سخن می­گویند. آن­ها گاه راه را به پهلوان نشان می­دهند و زمانی آنان را از رفتن به راهی باز می­دارند. فردوسی با پندار آرایه­ی تشخیص و تمثیل، زیباترین صور خیال را در شاه­نامه به تصویر کشیده است.